TÜBİTAK 1001 Projesi Kapsamında Anaokulları’nda Eğitim Etkinliği

Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi’nin yürütücü kurum olarak yer aldığı, yürütücülüğünü Doç. Dr. Çilem Tuğba KOÇ’un yaptığı, “Çocuk YouTuberlar Aracılığıyla Tüketim Kültürü’nün Okul Öncesi (4-6 Yaş) Çocuklara Satışı” isimli Tubitak 1001 projesi kapsamında, 14-15 ve 21 Ekim tarihlerinde Şehit Hakan Bayram, Nermin Eminoğlu ve Hikmet Hüseyin Erdener Anaokullarında öğretmenlere ve ailelere eğitim etkinlikleri gerçekleşti.  

Projenin açılış konuşmasını, proje yürütücüsü İletişim Fakültesi Radyo, Televizyon ve Sinema Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Çilem Tuğba KOÇ yaptı. KOÇ, projenin başlıca amacının, çocuklar için masum görülen ve her fırsatta çocuklara bakmakla görevlendirilen YouTube’un, tüketim kültürüyle olan ilişkisini ortaya koymak olduğunu ifade etti. Bu kapsamda, projenin birinci kısmında 1.200 çocuk youtuber videosunun analiz edildiğine, ikinci kısmında 34 anaokulunda 340 ebeveyn ve çocuk çiftiyle görüşüldüğüne ve 207 çocuk çiziminin analiz edildiğine değindi.

Ardından, proje kapsamında, incelenen 1.200 çocuk youtuber videolarındaki tüketim söylemi ve pazarlama stratejilerine ilişkin, Projenin Araştırmacısı Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Deniz Elif YAVALAR YouTube’un ticari doğasıyla ilgili bilgiler sundu. YAVALAR, incelenen videolarda, toplamda 2,750 kez markalara ait ürünler yer aldığını, bu ürünlerin büyük bir kısmının, dünya oyuncak endüstrisinin önde gelen markalarına ait olduğunu, YouTube’da çocuklara ticari mesajlar içeren mesajların ağırlıklı olduğunu söyledi. Videolardaki ürün yerleştirme stratejilerine de değinen YAVALAR, bu yaş aralığındaki çocukların reklamı zaten ayırt edemediği, gizli reklamı ise ayırt edebilmelerinin mümkün olmadığını, bu nedenle çocukların tüketim kültürü karşısında savunmasız kaldıklarını vurguladı.

Eğitimin ikinci kısmında, Projenin Araştırmacısı Erciyes Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nden Dr. Öğr. Üyesi Gülnur Candan HAMURCU Kayseri İli Kocasinan, Melikgazi ve Talas ilçelerinde Milli Eğitim’e bağlı 34 anaokulunda yaptığı görüşme sonuçlarını paylaştı. HAMURCU, çalışmaya katılan annelerin çoğunluğu 26-30 yaş aralığında yer alırken, babaların ise çoğunluğu 36-40 yaş aralığında olduğunu ifade etti. Yine, araştırmaya en fazla 5 yaşında olan çocukların ebeveynlerinin katıldığını söyledi. Araştırmaya göre, YouTube’u çocuklarla ilk olarak tanıştıran ebeveynlerin olduğu, ailelerin en çok yemek yedirmek için çocuklarına YouTube açtıkları sonucu paylaşıldı. Araştırmanın sonucunda, ailelerin çocuklarında YouTube’u izlemeye başladıktan sonra en çok şiddet/agresiflik ve dikkat sorunları yaşandıklarını ifade ettikleri bulgusu tespit edildi. Çocukların en çok Minecraft, PubG ve GTA 5 gibi oyunları izlemeyi tercih ettikleri bulgusuna yer verildi. Yine, aynı araştırmada, görüşme yapılan çocuklar arasında 100 kişinin çocuk youtuber gibi olmayı istedikleri tespiti sunuldu.

Çocukların Prenses Lina, Elif Sinem, Egemen Kaan, Fatih Selim gibi çocuk youtuberların dışında Gamze Karta, Enes Batur gibi genç youtuberları da izledikleri söylendi. Eğitimin son kısmında ise Projenin Danışmanı Psikolog Arzu ERSOY, velilere çocukların YouTube kullanımıyla ilgili bilgiler vererek, çocukların ekran ve YouTube bağımlılığıyla ilgili neler yapılması gerektiği konusunda önerilerde bulundu. Ersoy, bu yaş aralığındaki çocukların YouTube izleme sürelerelerinin bir saati geçmemesi gerektiğini, bu sürenin ise gün içinde 20’şer dakika şeklinde ayrılması gerektiğine işaret etti.

Velilere süre kısıtlamaları konusunda tutarlı ve istikrarlı olunması gerektiğinin altını çizdi. Ayrıca, Google Family Link, YouTube’da Kısıtlı Mod kullanmaları ve DUY gibi çocuklara yönelik faydalı içerikler sunan sayfaları takip etmeleri konularında uyarılar getirdi.