Kökeni tam olarak belli olmayan mantının bazı kaynaklarda Çin icadı olduğu, isminin Çin’ce “mantou” kelimesinden geldiği, ipek yolu ile Orta Asya ve Anadolu’ya ulaştığı ve Türk mutfak kültürüne böylece girdiği ifade edilmektedir. Bazı kaynaklarda ise Farsça “men-tû” yani “sen ve ben” demek olduğu da söylenir.
Özbekistan, Kore, Moğolistan, Japonya, Nepal, Gürcistan, İtalya, Afganistan, Bosna Hersek, Ukrayna, İspanya, İsveç, Polonya, Rusya, İsrail, Tayvan, Azerbaycan ve hatta ABD’de dahi mantı ve mantı benzeri yemekler mevcuttur. Oysa biz Kayseri mutfağından çıkan “etli, patatesli, tepsi, pırav, börek aşı, yağ mantısı” çeşitleri olan “Kayseri Mantısını” biliriz ve severiz. Ayrılmaz ikilisi olan pastırma kadar yer tutar midelerimizde, gönüllerimizde..
Kayseri’linin gözbebeği ve haftada bir kaygısı olan mideye indiğinde insanı güzelleştiren mantı; “alyans ya da yüzük parmağı” tabirini Kayserimizde mantı kapama parmağı” olarak değiştirmeyi başarmıştır. Zira yüzük parmağı Kayserimizde mantı dolduranlar için mantının diyagonal köşelerinin usulü dairesince kapatmak için kullanılmaktadır :) Ey mantı sözlük yazarı gibisin, sen nelere kadirsin :)
Dinimizde misafir ağırlamak sünnet olduğu gibi, kültürümüzde de Tanrı Misafiri anlayışıyla misafir ağırlamanın evin bereketini artırdığına inanılmaktadır. Misafir ağırlamanın püf noktaları ise güzel bir menü ve iyi bir sofra hazırlamaktan geçmektedir. Kayseri’de ise bu yemeklerin en ayrıcalıklı hissettireni mantıdır.
Mantının da “40 tanesinin 1 kaşığa dolanının en makbulü” olduğu kabul edilir. Bu durumda çok sayıda konuğu ağırlamak elbette çok zahmetli olacaktır. O kadar adet mantının doldurulmasının zorluğundan ötürü eş, dost, komşu veya akrabalar mantıları doldurmak üzere sabahtan eve davet edilmeli ve toplu mantı doldurma seansları gerçekleştirilmelidir. Ehline denk gelmeyen herşey ziyan olacağından mantı niyetiyle yapılan şeyin ehil olmayan ellerde lalettayin hamur topağına dönme ihtimali yüksektir. Kınalı parmakla dolan mantının tadının bir başka olduğunu söyleyenler de yok değildir. :)
Mantının prensip olarak el ile doldurulması, suyunun tahta kaşıkla karıştırılması şarttır. Bunlarla birlikte “endamı ve duruşuyla duvaklı geline benzetilmesinin sebebi” üzerinde gezdirilen sarımsaklı yoğurt ve yoğurduna ekilen sumaktır. O kadar ki bence mantının lezzetini belirleyen en önemli parametrelerden birisi sarımsaklı yoğurt, diğeri sumaktır. Açıkçası “Ben sarımsaklı yoğurtlu yemem” diyenler bana kalırsa ağızlarının lezzetini bilmiyorlardır :)
Ancak seri üretim ihtiyacı ile mantı aşkı birleşince bu durum çok farklı bir teknolojik gelişmeyi beraberinde getirmiş çok mantıklı bir buluş olan “el değmeden el mantısı imal edebilen makineler” icat edilmiştir. Mantık ile arasında “k” harfi bulunması sebebiyle mantığa bu kadar yakın olan mantının suyunu içmek ve suyuna ekmek banmak bile ayrı bir keyiftir. Hatta bu konudaki bir rivayette Tosyaya pirince giden Kayseri’li bir tüccarın mantıyı yedikten sonra yola çıktığı, yolda aklına mantının suyunu içmediği düşünce yolu yarıda bırakarak mantının suyunu içmek için geri döndüğü anlatılır durur.
Kayseri’li mantı düşkünleri evde akşam mantı pişirileceğini duyunca bir kazan mantıyı mideye indirme hülyası ile akşamı bekler. Akşam olup da mantısına kavuşunca da götürdüğü mantılar neticesinde mantı komasına girer ve “homini de gırtlak pofidi kandil tumba yatak” halini alır :) Hatta yeni evlenecek kız kardeşlerime tavsiyemdir: Kayserili bir erkeğin kalbine giden yol mantıdan geçer.. Çok doğaldır Kayseri’de “mantı yiyorum ve dünya 1 saatliğine güzelleşiyor” cümlesini işitmek..
Nefes almadan lüpletilen mantıları yiyen bir çocuk büyüklerine çok susadığını söylediğinde, büyükleri mantının yapraklarının midesine çiçek açmış olabileceğini söyleyerek çocuklara latife eder. Umarım Adanada her yıl aynı tarihte tertip edilen portakal çiçeği festivali tarzında bir gün “Mantı Festivali” olarak ilan edilir ve her yıl mantı zirvesi tertip edilir.
Bu kadar yazının üzerine diyeceğim o ki; sayın okuyucularımız tarafından bu yazı hatırına güzel bir mantı sofrasına davet edilirsem bu mantı keyifle nasıl yenir sizi şahit edebilirim.:) Elbette latife ediyorum. Canı çekip şimdiden, burnunda mis gibi Kayseri Mantısı tüten tüm mantı severlere selam olsun..
